Dział QRP – MK QTC 04/2003

[email protected]

Część II - Prosty transceiver QRP CW na pasmo 80m

Jak wynika z otrzymanej korespondencji oraz z nasłuchów pasma 80m opublikowany w MK QTC 03/2003 nadajnik na pasmo 3,5MHz został wykonany już przez kilku krótkofalowców. Pora więc zaproponować budowę transceiver’a, który możemy zabrać na działkę, biwak lub wyprawę rowerową i robić łączności. Transceiver “Eighty-Oner” powstał jako rozwinięcie koncepcji nadajnika z VXO, poprzez dodanie prostego odbiornika z bezpośrednią przemianą, prostego filtru m.cz oraz generatora podsłuchu własnego nadawania. Całość zmontowana została na płytce uniwersalnej, choć niezbyt skomplikowany układ zachęca do wykonania własnej płytki drukowanej. Dobór elementów jest istotny, choć wartości są łatwo dostępne w handlu. Poniżej schemat transceiver’a i krótki opis jego uruchamiania.

Najważniejsze wskazówki montażowe:

1. Montaż i uruchamianie rozpoczynamy od VXO, dobierając w kolejności ilość dławików 100uH ( 3 lub 4 w zależności od aktywności pary kwarców), a następnie kondensator C* ( kilka do kilkunastu pF) oraz kondensator pomiędzy pierwszym i drugim dławikiem 100uH. W wykonaniu modelowym C* wynosi 47pF. Wartości elementów zależne są od występujących na płytce pojemności montażowych i mogą się różnić. Kwarce nie mogą się stykać ze sobą, a ich obudowy nie mogą być podłączone do masy. Samo VXO powinno znajdować się jak najdalej od następnych stopni, a w szczególności driver’a i PA. Kontrolę generowania układu i zakresu przestrajania najlepiej wykonać przy użyciu sondy w.cz i odbiornika na pasmo 80m. Przy starannym wykonaniu VXO ( zwarty montaż, dobra masa i odblokowane zasilanie) powinno się uzyskać pokrycie całego pasma CW, a więc od 3500 kHz do 3579kHz, choć w praktyce nadawać będziemy pomiędzy 3540kHz a 3575kHz.
2. Po uruchomieniu i skorygowaniu zakresu częstotliwości VXO można zmontować następne stopnie toru nadawczego, pamiętając o wartościach kondensatorów sprzęgających. Użyte dławiki w kolejnych stopniach nadajnika to popularne dławiki małej mocy. Jeśli dostępne są rdzenie typu Amidon ( Al.=30 – Al.=40) to cewka obwodu wyjściowego powinna mieć 23 zwoje drutu 0,3mm na rdzeniu T-37-6 (czerwony). Jako tranzystor wyjściowy PA można zastosować dosyć popularne 2N3866, 2N3553, BFY98 lub nawet spróbować BC211. Na tranzystorze PA powinien być mały radiator. Uzyskana moc wyjściowa powinna być nieco powyżej 1W.
3. Przesuw częstotliwości nadawania jest zrealizowany prostym kluczem na tranzystorze pnp 2N2906, a pojemność sprzęgającą z kondensatorem zmiennym VXO należy dobrać eksperymentalnie tak, aby przy naciśniętym kluczu VXO przestrajało się o około 700Hz-800Hz. Wartość przestrojenia nie jest stała w całym paśmie i dlatego należy ją ustawiać w pobliżu 3560kHz. Wielkość odstrojenia podczas nadawania będzie rosła poniżej 3560kHz i malała powyżej 3560kHz.
4. Uruchomienie odbiornika nie powinno nastręczać większych trudności i ogranicza się do dobrania położenia suwaka potencjometru 1k na najbardziej komfortowy odbiór. Pamiętać jednak należy, że w odbiornikach z bezpośrednią przemiana mamy do czynienia z odbiorem “dwuwstęgowym” i aby dostroić się i dowołać do stacji należy wstrajać się od strony wyższych częstotliwości, a więc łapać pierwszą “wstęgę”, gdyż przesuw nadajnika poprzez dodanie małej pojemności spowoduje przestrojenie VXO “w dół”. Bardzo pomocne jest porównanie odbieranych sygnałów na drugim odbiorniku z krótką anteną i sprawdzenie, czy po wciśnięciu klucza ton sygnału w tym odbiorniku pokrywa się z tonem odbieranej stacji ( lub nieznacznie się różni). Przy podniesionym kluczu sygnał naszego VXO nie będzie słyszany w odbiorniku, gdyż osiągniemy tzw. “zero dudnień”.
5. Transceiver powinien pracować od pierwszego włączenia, pod warunkiem połączenia ze sobą odpowiednich punktów układu : “K” – kluczowanie, “RX”-odbiornik, “13,8V” – dodatni biegun zasilania. Taki sposób oznaczenia na schemacie ułatwia jego rysowanie.
6. Podczas nadawania, w głośniku ( 8 omów) lub słuchawkach (od walkmana) słychać poza ładnym tonem generatora podsłuchu nadawania, niestety stukot spowodowany detekcją sygnału w.cz nadajnika we wzmacniaczu m.cz LM386. Dla tych, którym to przeszkadza zaprojektowałem prosty wyłącznik nadawanie-odbiór.
7. Kluczowanie może być realizowane przy użyciu zarówno klucza elektronicznego jak i sztorcowego. W obu przypadkach dobrze jest do styków wyjściowych klucza podłączyć mały kondensator 10nF – 47nF.

Na tym transceiverz’e zrobiłem kilkanaście QSO europejskich i krajowych z raportami nie gorszymi niż 559 i z dobrą oceną tonu sygnału. Służę radą i pomocą w uruchamianiu ( E-mail lub poczta tradycyjna) i zapraszam do skedów na 80-tce....

Praca QRP w zawodach krótkofalarskich

Technika pracy QRP w zawodach, gwarantująca uzyskanie satysfakcjonującego wyniku oparta jest o następujące wskazówki:

• Wybieramy pasmo, które najlepiej znamy i na którym dysponujemy najlepszym zestawem antenowym
• Studiujemy propagację, wybierając optymalne godziny pracy, pamiętając, że w stosunku do QRO opóźnienie otwarcia pasm, szczególnie wyższych dla QRP jest znaczne. Nasz odbiornik odbierze stacje, do których się nie dowołamy.
• Generalnie stosujemy technikę S&P (wyszukiwanie i wołanie stacji), a nie CQ TEST.
• Wołamy tylko raz, podając swój znak lub swój znak/QRP. Pełne QSK powinno być włączone dla lepszej orientacji.
• Korzystamy z pamięci TRX’a lub notatek, stacje które nam nie odpowiedziały na zawołanie
• W zawodach z mnożnikiem, w pierwszej części unikamy wytrwałego wołania ciekawych mnożników, pozostawiając sobie to zadanie na drugi dzień, gdy jest znacznie “luźniej”.
• Gdy otwarcie jest stabilne nie omijamy słabych stacji wołających CQ. Wielokrotnie przekonamy się, że odpowiadają łatwiej niż “big guns”
• Nadawać powinniśmy w tempie 22 – 24 WPM, gdyż szybsze tempo o mała moc powodują pomyłki nie do poprawienia.
• Przy pracy wielopasmowej staramy się uchwycić maksima propagacji i dobrze rozłożyć siły. Praca QRP w zawodach wymaga dużej cierpliwości i wytrwałości
• Studiujemy wszelkie dostępne publikacje o pracy QRP w zawodach w Internecie. Szczególnie warte polecenia są komentarze umieszczone w tzw. “claimed scores” po każdych znaczących zawodach - na stronie http://lists.contesting.com/_3830/
• Pracujący w zawodach krajowych na 80m lub 40m powinni stosować podobne zasady, choć tu praca, szczególnie na CW jest znacznie łatwiejsza i bardziej efektywna, ze względu na charakterystykę pasm i zasięgi łączności.

Praca QRP w zawodach da zainteresowanym nie tylko nowe doświadczenia, ale także wspaniałą przyjemność odkrycia granic łączności krótkofalowej. Dalsze zmniejszanie mocy poniżej 5W i próby nawiązywania łączności QRPp (do 1W output) mogą bardzo mile zaskoczyć. Po zbudowaniu chociażby zaprezentowanego trx’a na 80m, możemy spróbować swoich sił w najbliższych (patrz kalendarz) zawodach krajowych. Dlaczego w zawodach? Bo na początku trudno jest dowołać się do stacji nie mając wprawy w pracy na homodynie, a podczas zawodów w końcu nam się uda. Nie zapominajmy tylko o wysłaniu dziennika zawodów chociażby do kontroli. Podczas ostatnich zawodów SP YL 8 marca na jeszcze mniejszym transceiverz’e, czyli “Pixie-3” (zdjęcie prototypu w poprzednim numerze MKQTC) z niemałym trudem, ale zrobiłem 8 QSO mocą zaledwie 200mW. Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy odebrali mój “beznadziejnie słaby” sygnał, a wśród nich przemiłym YL’s: SQ5ASO, SQ9BDV i doświadczonym Om’s: SP2GKQ, SP9DAE, SP4INT i SP4AWE.

Serdecznie dziękując za nadesłaną korespondencję pragnę przedstawić kolegów, którzy ujawnili swoje głębokie zainteresowanie pracą QRP.

Oto polski “Hall of Fame QRP” :

Ryszard – SP9FYS (...) Stacje b.chętnie słuchają QRP SSB pod warunkiem, że modulacja jest nienaganna (pełne widmo głosu). Obecnie urządzenie jest w przeróbkach - dodanie dodatkowego filtru kwarcowego, przebudowa wzmacniacza m.cz, i rozszerzenie na pozostałe pasma.

Janek SP5GBJ (...) Ostatnio - 6 II 2003 o godz. 18:08 QRP QSO na 7 MHz przy mocy ok 8W /GP - z JA5PL z recRST559, jest to mój pierwszy DX na taki dystans w paśmie 40 metrów podejmując zawołanie miałem jakieś przeczucie, że mi się uda, mimo, że kilka razy podawał CQ . Odniosłem wrażenie, że mnie nasłuchuje łowiąc znak, ale kiedy już złapał wszystko poszło dobrze.

Piotr SP9LVZ (...) Myślę, że tak by mogła wyglądać ostateczna wersja trx-a QRP spełniająca minimum oczekiwań na zawody QRP.

Tomek SP7BCA (...) Od pewnego czasu ja też preferuję qrp, ale narazie tylko minimalną mocą na IC-751A , to jest 10 - 4 W w zależności od pasma. Ale to nie to. Chcę zbudować nadajniki na poszczególne pasma KF o mocy maximum 2 W i pokusić się zrobić 100 krajów.

Roman SP5OBJ (...) Probuję powoli ... sklecić PIXIE 2 , by sprawdzić czy .. działa ! Myślę że nie będzie z tym kłopotu

Jacek SP5OXJ (...) Witam ! Ujawniam się! Pracuję od niedawna qrp na 7 i 14 MHz CW.

Jarek SP2FNC (...) Aktualnie w ramach prób buduje vfo wg. sp5ww z radioamatora. Kondensatory dałem smd- pasują bez problemów do oryginalnego druku.

Krzysztof SP9NSV (...) Jeśli chodzi o QRP to od mocy 1W/na cw z anteną typu 10m long wire, na własnoręcznie wykonanym Bartku, zaczynałem swoją działalność na pasmach KF pod koniec lat 80tych. Przeprowadziłem setki łączności na QRP aż do momentu gdy udało mi się kupić używanego FT-101B

Mateusz SQ4HSV (...) Na KF dzialam jedynie jako nasluchowiec (nie mam licencji kat. I), więc moja praca QRP ogranicza się jedynie do 2m. Pracuje mocą 4W lub 0.2W (na tyle pozwala mi posiadany TRX).

Mirek SP9 –06032 (...) Wykonałem ponad 200 nasłuchów na 14MHz i podszkoliłem się trochę teoretycznie. Ni zapomniałem też o konstrukcjach i powiem Ci co wymyśliłem. Otóż postanowiłem od podstaw zbudować odbiornik na 21 MHz

Piotr SP9TTG (...) Jestem zapalonym telegrafistą i bardzo chętnie sklecę sobie coś do wieczorno-nocnego telegrafowania.

Ryszard SP3BOL (...) Kartę za nasze QSO QRP/QRP przyślę w następnym liście – było to QSO na “Eighty-Oner” 17 lutego o 19:56 UTC ( ddj)